Poseidon herrees na razzia van 1941

5-3-2013 - Het Parool struint door de schatkamer van de Amsterdamse sport en stuit op wonderlijke verhalen.

STEVEN VAN DER GAAG

Jules Markus kwam op 11 juni 1941 te laat op zijn afspraak bij roeivereniging Poseidon. "We hadden een fabriekje in smeermiddelen en er was een Duitse inspecteur in de zaak omdat de moffen hadden besloten dat alle Joodse zaken dicht moesten." Het tijdrovende werk bleek zijn reddding te zijn. "Vlak bij het clubhuis riep iemand: Wegwezen, de Grüne Polizei is binnen."

Markus vertelde zijn verhaal in 2003 bij de jaarlijkse herdenking van de razzia, net als Nico Waterman. "Ik was wel in het clubhuis," zei Waterman. "De groenen waren allemaal in burger, maar wel gewapend hoor, onder hun lange jassen. We werden in een stadsbus afgevoerd naar de Euterpestraat. Daar stonden een heleboel sportmensen en werd nagegaan of je Joods was. Wij werden meegenomen naar een kamp in Schoorl." Zijn vader kreeg hem vrij via een handeltje in koffie met de kampbewakers. "Hij heeft hier en daar wat geld geleend en had zijn connecties." Veertien anderen zouden nooit terugkeren.

Ab Stokvis heeft hun verhalen in een collage samengebracht, om ze te behoeden voor de vergetelheid. Eind jaren tachtig werd hij lid van Poseidon, na lichte aandrang van toenmalige voorzitter Ronald Soesan. Stokvis ging niet alleen roeien, maar ontfermde zich ook over de historie van de vereniging. Samen zitten ze aan de bar in het clubhuis aan de Jan Vroegopsingel. Het is maandagochtend. Buiten maakt een skiffeur zich klaar om de stad achter zich te laten.

Via een iPad laat Stokvis het verleden voorbijtrekken. Dat begon in 1907 in een loodsje aan de Omval. Nederland zat nog vastgeroest in de verzuiling. Joden kwamen niet door de ballotage bij bestaande verenigingen. En dus zag Poseidon het licht, een open vereniging waar, tegen de tijdgeest in, iedereen welkom was. Twee jaar later werd een houten clubhuis geopend aan de Amstel, waar nu roeivereniging De Hoop huist.

'Hoog oprijzend als een kasteel, compleet met torens waarvan op hoogtijdagen wimpels waaiden,' schrijft het jubileumboek Poseidon 100 jaar. Het beeld van de sociëteit met de namen van landelijke verenigingen in fraaie ornamenten met gekruiste riemen voert terug naar andere tijden. Mannen droegen hoge hoeden. Achter de chique bar stond meneer Peper. Hier kwam men samen, na het roeien en voor fuiven en revues. Met kerst heft een bomvolle sociëteit het glas. Het is 1939. Stokvis: "Later wees men op deze foto de mensen aan, die niet waren teruggekomen."

De bezetter confisqueerde het gebouw. Eerst voor de roeivereniging van de luchtmacht. Stokvis toont een foto met Ruderheim LG (Luftgau) Holland boven de deur. "Later werd het afgebroken omdat het zogenaamd in het schootsveld lag."

'Zaterdag 7 juni 1947 heropent Poseidon en gaan wij weer roeien met de riemen die wij hebben.' Zelden zal een beeldspraak zo waar zijn geweest. Voorzitter Van Moppes hees de vlag op het botenhuis van J. Scheen aan de Ouderkerkerdijk, maar daarmee was Poseidon nog niet herrezen. Tachtig procent van de leden was niet teruggekeerd. Een clubhuis werd node gemist. Om hen heen begonnen andere verenigingen met bouwen: De Hoop uit eigen middelen, Nereus kreeg geld van het rijk en Willem III een subsidie van de gemeente.

Daarvan werd Poseidon eerst uitgesloten. "We waren te klein," zegt Soesan. "Je moest minimaal tweehonderd leden hebben. Toen is de Paalactie gestart. Zelfs emigranten werden aangeschreven om Poseidon te steunen." 'Door de bezetter vernietigd, met uw hulp herbouwd' stond op de obligaties. In een half jaar kwamen er 170 leden bij. Er kon gebouwd worden.

Burgemeester D'Ailly opende in 1954 het nieuwe clubhuis. "De wond was geheeld," sprak hij. Als laatste van de vijf roeiverenigingen keerde Poseidon terug aan de Amstel. De pijn van het gemis van vrienden en kennissen zat dieper. Voorzitter Dop Logger onthulde in de hal een bronzen plaquette voor de vele leden 'die ons door het nazi-regime werden ontrukt.'

Zij worden nog elk jaar herdacht. Niet op 4 mei, maar op 11 juni, de dag van de razzia. Stokvis verplaatst de collage met de verhalen van Jules Markus en Nico Waterman dan van de bestuurskamer naar een plek naast de plaquette. "Het zal een keer ophouden." Niet zo lang zij er zijn.